ឯកកនិទ្ទេស
[១៧] បុគ្គលជាសមយវិមុត្ត តើដូចម្តេច។ បុគ្គលខ្លះ ក្នុងលោកនេះ បានវិមោក្ខ ៨(១) ដោយនាមកាយ តាមកាលគួរ(២) តាមសម័យគួរ អាសវៈពួកខ្លះ របស់បុគ្គលនោះ ក៏បានអស់ទៅ ព្រោះឃើញដោយបញ្ញា(៣) នេះហៅថា បុគ្គលជាសមយវិមុត្ត(៤)។
(១) សមាបត្តិ ៨ ជារូបាវចរ និងអរូបាវចរ គឺរូបជ្ឈាន ៤ អរូបជ្ឈាន ៤ ឈ្មោះថា វិមោក្ខ ព្រោះរួចស្រឡះចាកធម៌ជាសត្រូវដល់សមាបត្តិទាំងនោះ។ (២) បុគ្គលប្រាថ្នានឹងចូលសមាបត្តិ មានកាល ២ គឺកាលគួរ ១ កាលមិនគួរ ១។ កាលដែលកំពុងជម្រះសរីរៈពីព្រលឹម និងកាលកំពុងធ្វើវត្ត ឈ្មោះថា កាលមិនគួរ កាលដែលជម្រះសរីរៈហើយ ធ្វើវត្តហើយ ចូលទៅអង្គុយក្នុងលំនៅហើយ មិនទាន់ដល់កាលទៅបិណ្ឌបាតនៅឡើយ ក្នុងចន្លោះនេះ ឈ្មោះថា កាលគួរ។ មួយទៀត ភិក្ខុកំណត់កាលនឹងចេញទៅបិណ្ឌបាត ហើយកំពុងថ្វាយបង្គំចេតិយ កាលដែលភិក្ខុ មានភិក្ខុសង្ឃចោមរោម កំពុងឈរក្នុងរោងសម្រាប់ធ្វើវិតក្កៈ កាលកំពុងទៅបិណ្ឌបាត កាលកំពុងត្រាច់ទៅក្នុងស្រុក កាលកំពុងឆាន់បបរក្នុងអាសនសាលា និងកាលកំពុងធ្វើវត្ត ទាំងអស់នេះ ឈ្មោះថា កាលមិនគួរ កាលដែលមានឱកាសស្ងាត់ក្នុងអាសនសាលា មិនទាន់ដល់ពេលភត្តកាល (ពេលឆាន់) នៅឡើយ ក្នុងចន្លោះនេះឯង ឈ្មោះថា កាលគួរ មួយទៀត កាលកំពុងឆាន់ភត្ត កាលកំពុងទៅកាន់វិហារ កាលកំពុងទុកដាក់បាត្រចីវរ វេលាថ្ងៃ កាលកំពុងធ្វើវត្ត និងកាលកំពុងឲ្យបរិបុច្ឆា ទាំងអស់នេះ ឈ្មោះថា កាលមិនគួរ ដល់ការចូលសមាបត្តិទេ។ ឯពាក្យថា សម័យ ក៏មានន័យដូចគ្នានឹងកាលនេះដែរ។ (៣) ឃើញច្បាស់នូវសង្ខារ ដោយវិបស្សនាបញ្ញា ឃើញចតុស្សច្ចធម៌ ដោយមគ្គប្បញ្ញា។ (៤) ជាឈ្មោះបុគ្គល ៣ ពួក គឺ សោតាបន្នបុគ្គល សកទាគាមិបុគ្គល អនាគាមិបុគ្គល។ អដ្ឋកថា។